KOPENHAGEN – Rokende moeders verkleinen de overlevingskans van hun baby. Een kwart van de babysterfte tijdens de zwangerschap of in het jaar na de geboorte, komt door roken. Dat blijkt uit een onderzoek van een Deens universitair ziekenhuis dat in het Amerikaanse tijdschrift Epidemiology is verschenen.
Voor het onderzoek zijn 25.000 zwangere vrouwen in de periode van 1989 tot 1996 in Denemarken ondervraagd. Voor het eerst is nu aangetoond dat stoppen met roken aan het begin van de zwangerschap wel degelijk de overlevingskans van het kindje vergroot, aldus onderzoeker dr. Kirsten Wisborg.
Volgens de arts denken veel vrouwen dat roken alleen invloed heeft op het gewicht van de baby, maar weten zij niet dat het voor embryo’s en pasgeborenen fataal kan zijn. In Denemarken sterven ongeveer 150 baby’s per jaar door een rokende moeder.
Roken tijdens zwangerschap geeft tien jaar later kleinere hersenen bij kind
Het wetenschappelijk onderzoek van Erasmus MC laat zien dat als een moeder rookt tijdens haar zwangerschap, dit zelfs lang na de geboorte nog negatieve effecten kan hebben op de ontwikkeling van de hersenen van haar kind.
Dus, als moeders blijven roken tijdens hun zwangerschap, hebben hun kinderen op 10-jarige leeftijd aantoonbaar kleinere hersenen. Dat is precies dat wat wetenschappers van het Erasmus MC hebben geconcludeerd in een onderzoek dat recentelijk is gepubliceerd. De studie benadrukt dat roken tijdens de zwangerschap langdurige negatieve gevolgen kan hebben voor het kind, zelfs na de geboorte.
“Deze bevindingen bieden nieuwe inzichten,” zegt Corine Verhoeven, hoogleraar verloskundige wetenschap aan de University of Nottingham. We weten dat roken tijdens de zwangerschap het risico op een belabberde gezondheid van kinderen op de lange termijn verhoogt, maar voor zover ik weet, is dit de eerste keer dat de gevolgen voor de hersenontwikkeling op deze leeftijd zo duidelijk zijn aangetoond.
In 2021 rookte 8% van de zwangere vrouwen in Nederland op enig moment tijdens de zwangerschap, volgens gegevens verzameld door het Trimbos-instituut. 4,8% rookte gedurende de hele zwangerschap. Dit percentage is al vijf jaar vrij stabiel. Vrouwen met een laag inkomen en een lage opleiding roken vaker tijdens de zwangerschap dan vrouwen met een hogere sociaal-economische status.
Het is dus lastig om de risico’s van roken voor ongeboren en pasgeboren kinderen te onderzoeken. We weten dat rokende zwangere vrouwen een hogere kans hebben op een miskraam of vroeggeboorte. Pasgeborenen van rokende moeders hebben bij de geboorte een kleinere hoofdomtrek en een lager geboortegewicht.
Maar de gevolgen van roken tijdens de zwangerschap later in het leven van het kind zijn moeilijker te onderzoeken. Het Rotterdamse onderzoek naar hersengrootte is onderdeel van de Generation R-studie, waarin de ontwikkeling en gezondheid van opgroeiende kinderen in Rotterdam over meerdere jaren worden gevolgd.
De onderzoekers analyseerden de gegevens van 2.704 vrouwen en hun kinderen. De deelnemende vrouwen die tussen 2002 en 2006 zwanger waren, werden tijdens hun zwangerschap gevraagd of ze rookten. 364 vrouwen uit deze groep (13,5%) bleven roken tijdens de zwangerschap. 238 vrouwen (8,8%) stopten zodra ze ontdekten dat ze zwanger waren. Met een MRI-scan bepaalden de onderzoekers de hersenomvang en -structuur van de kinderen toen ze tussen de 9 en 11 jaar oud waren.
De kinderen van moeders die bleven roken hadden niet alleen een kleiner totaal hersenvolume, maar ook minder witte stof (voor signaaloverdracht tussen hersencellen) en grijze stof (waar de meeste hersencellen zich bevinden) en minder diepe hersenwindingen (gyri) dan de kinderen van moeders die nooit hebben gerookt of na het eerste trimester waren gestopt.
De Rotterdammers hebben in deze studie niet onderzocht of de kinderen van moeders die bleven roken ook cognitieve nadelen ondervonden. “Maar over het algemeen kun je stellen dat kinderen met kleinere hersenen een lager IQ en meer gedragsproblemen hebben”, zegt Runyu Zou, epidemioloog en eerste auteur van het artikel.
Trouwens, de ontwikkeling van de hersenen komt pas later in de zwangerschap echt op gang. De onderzoekers benadrukken dat er geen verschillen waren tussen kinderen van moeders die nooit rookten en moeders die vroeg in de zwangerschap waren gestopt. “Zelfs als een vrouw de eerste 10 weken van de zwangerschap heeft gerookt, heeft stoppen nog steeds zin”, zegt Zou.
Eigenlijk zouden jonge mannen en vrouwen dus moeten stoppen met roken voordat ze proberen zwanger te worden”, zegt Corine Verhoeven. “Juist in het begin van de zwangerschap worden alle belangrijke organen aangelegd. Kortom, bij kinderwens: eerst stoppen met roken, daarna pas met anticonceptie.”
Blijven de verschillen in hersenomvang het hele leven bestaan? “Dat kunnen we op basis van dit onderzoek niet stellen”, zegt Zou. “Misschien trekken verschillen later in het leven bij. Het brein is een plastisch orgaan.” Zou en zijn collega’s zijn van plan het onderzoek te herhalen als de Generation R-deelnemers pubers en jong-volwassenen zijn.
Geraadpleegde bronnen:
