Er zijn twee manieren om jezelf te bedriegen.
- De ene manier is door te geloven in dingen die niet waar zijn.
- De andere manier is door te weigeren te geloven in dingen die wél waar zijn.
Het is een feit dat we mensen een groot deel van ons leven in onwetendheid doorbrengen, vaak zonder dat we het doorhebben.
Maar soms komen er bijzondere mensen langs die ons wakker schudden uit deze toestand. Sommigen zouden deze toestand ‘gelukzaligheid’ noemen.
Sterker nog, de mythe van de held die wijsheid brengt – vaak gesymboliseerd door licht of vuur in een wereld van onwetendheid (duisternis) – is al zo oud als de mensheid zelf. Deze mythe komt in alle culturen terug in literatuur en kunst.
Neem bijvoorbeeld het verhaal van de grot van Plato. De meesten van ons horen hierover op school als we voor het eerst kennismaken met de oude filosofen. Maar we zijn dan nog te jong en onervaren om de diepere betekenis echt te snappen.
Pas later in het leven, als we gaan twijfelen aan wat we geleerd hebben en onze eigen ideeën en waarden vormen, komt dit moment. Dan is het belangrijk om een routekaart te hebben voor deze zoektocht en op de hoogte te zijn van mogelijke obstakels.
In dit artikel verkennen we deze zoektocht door het verhaal van de grot van Plato te ontleden.
UITLEG IN HET KORT
Een allegorie is een soort verhaal waarin de personen, plaatsen en dingen niet alleen zichzelf zijn, maar ook iets anders voorstellen. Het is een manier om een ingewikkeld idee op een eenvoudige manier uit te leggen.
De grot van Plato
Het verhaal van de grot van Plato is een van de meest invloedrijke filosofische concepten ooit. Het gaat over tijdloze vragen als:
- Wat is realiteit?
- Wat is kennis?
- Hoe nemen we dingen waar?
- Wat is verlichting?
Dit allegorische verhaal heeft diepgaande implicaties over de aard van kennis en de transformerende reis van het verwerven van wijsheid. Het verhaal komt terug in veel mythen en filosofische gesprekken. Ook lijkt het op de Griekse mythe van Prometheus en de archetypische heldenreis.
In het verhaal gebruikt Plato de metafoor van een ondergrondse grot om een groep gevangenen te illustreren die afgesloten zijn van de buitenwereld. Ze leven helemaal geïsoleerd, zonder enig contact met de externe wereld.
Geketend en met beperkte bewegingsvrijheid worden ze gedwongen naar de kale grotmuur te kijken. Ze kunnen hun hoofd niet draaien of verder kijken dan hun directe omgeving.
Een mysterieus vuur achter hen flikkert zwakjes en verlicht nauwelijks de donkere ruimte. Af en toe lopen er mensen achter de gevangenen langs, die verschillende figuren tonen. Dit zijn afbeeldingen van dieren, planten en andere objecten.
Als deze objecten langs het vuur bewegen, werpen ze lange, vervormde schaduwen op de stenen muur. De gevangenen, die niets anders kennen, nemen deze dansende illusies voor de werkelijkheid aan. Ze geven de schaduwen zelfs namen, als ware het tastbare dingen.
Dan, plotseling, worden de boeien van één gevangene losgemaakt en wordt hij de grot uitgeduwd, de wereld in. Dit is het moment van de waarheid. Het felle zonlicht doet in eerste instantie pijn aan zijn ogen en alles is nieuw en verwarrend.
Als hij ziet dat zijn eerdere beeld van de realiteit slechts een vervormde illusie was, en dat de dingen die hij nu ziet de échte objecten zijn, begint hij te lijden. Zijn hele wereldbeeld valt uit elkaar.
Maar zoals het gezegde luidt:
“Een geest die openstaat voor een nieuw idee keert nooit meer terug naar zijn oorspronkelijke staat.”
Langzaam wennen zijn ogen aan het felle licht en neemt zijn lijden af. Hij raakt gewend aan dit nieuwe perspectief. Uiteindelijk durft hij zelfs naar de stralende zon te kijken – de ultieme bron van licht die alles verlicht.
Geïnspireerd door zijn nieuwe inzichten keert hij terug naar de grot om dit te delen met de andere gevangenen. Maar nu hij gewend is aan het licht, vindt hij de duisternis in de grot verwarrend. Hij heeft moeite om de ooit zo vertrouwde schaduwen te onderscheiden.
De andere gevangenen interpreteren zijn desoriëntatie verkeerd en denken dat de buitenwereld hem dom en blind heeft gemaakt. Ze wijzen zijn pogingen om hen te bevrijden af.
Betekenis van deze symboliek
Met dit complexe verhaal symboliseert Plato de uitdaging waar een filosoof voor staat die de massa probeert te verlichten. Volgens Plato vinden de meeste mensen niet alleen troost in hun onwetendheid, maar zijn ze zelfs vijandig tegenover hen die hun overtuigingen uitdagen.
Om de allegorie van de grot echt te snappen, moet je hem in historische context plaatsen en verbinden met de bredere filosofische ideeën van Plato.
Plato stelt dat veel dingen die ons enthousiast maken – zoals roem, de perfecte partner of carrière – veel minder tastbaar zijn dan we denken. Dit zijn grotendeels illusies, gecreëerd door sociale verwachtingen. Ze worden op ons geprojecteerd.
Het is niet onze schuld dat we in deze omstandigheden zijn opgegroeid. Maar het is onze plicht om te ontsnappen. De vraag is: durf jij de zoektocht naar wijsheid aan, ook als dat betekent dat je je moet distantiëren van dierbaren?
Of blijf je liever in de geruststellende illusies? De keuze is moeilijk. Maar weet dat je niet alleen bent in deze zoektocht. Zoals Manly Palmer Hall het ooit verwoordde:
“De uren kunnen lang zijn en de leraren streng, maar ieder van ons moet dat pad bewandelen. En de enigen die klaar zijn om verder te gaan, zijn zij die door de poort van ervaring zijn gegaan.”
Link: YouTube video
