De Misleiding van Onze Zintuigen
Heb je je ooit afgevraagd of onze zintuigen ons kunnen misleiden over de ware aard van het universum? Ze weerspiegelen wie we zijn en de keuzes die we maken, de werelden die we bouwen. Ze confronteren ons ook met vragen. Wat als de realiteit die we waarnemen niet meer is dan een uitgebreide illusie, gecreëerd door onze geest?
Dit concept, dat doet denken aan sciencefiction, staat centraal in het baanbrekende werk van cognitief psycholoog Donald Hoffman. We dachten ooit dat de aarde plat was omdat het er zo uitzag. Pythagoras ontdekte dat we het mis hadden. Vervolgens dachten we dat de aarde het onbeweeglijke centrum van het universum was, omdat het er zo uitzag.
Copernicus en Galileo ontdekten opnieuw dat we het mis hadden. Galileo vroeg zich af of we onze ervaringen op andere manieren verkeerd interpreteerden. Hij schreef: “Ik denk dat smaken, geuren, kleuren en dergelijke in het bewustzijn verblijven. Dus als het levende wezen verwijderd zou worden, zouden al deze kwaliteiten vernietigd worden.” Zou Galileo gelijk kunnen hebben? Zouden we onze ervaringen echt zo verkeerd kunnen interpreteren?
De Illusie van Waarneming
Neurowetenschappers vertellen ons dat ongeveer een derde van de hersenschors betrokken is bij het zien. Wanneer je je ogen opent en rondkijkt, zijn miljarden neuronen en biljoenen synapsen actief. Dit is verrassend, want voor zover we over zien nadenken, beschouwen we het als een camera die een beeld vastlegt van de objectieve realiteit zoals die is.
Er is een deel van het zien dat als een camera werkt: het oog heeft een lens die een beeld focust op de achterkant van het oog, waar 130 miljoen fotoreceptoren zijn. Dus het oog is als een 130-megapixelcamera. Maar dat verklaart niet de miljarden neuronen en biljoenen synapsen die betrokken zijn bij het zien.
Wat doen deze neuronen?
Neurowetenschappers vertellen ons dat ze in real-time alle vormen, objecten, kleuren en bewegingen die we zien, creëren. Het voelt alsof we gewoon een momentopname maken van deze kamer zoals die is, maar in feite bouwen we alles wat we zien. We bouwen niet de hele wereld in één keer; we bouwen wat we op het moment nodig hebben.
De Complexiteit van Realiteit
Stel je voor dat wat je als realiteit waarneemt meer lijkt op een geavanceerde computerinterface, vakkundig ontworpen door je brein om de complexe werkingen van de wereld te vereenvoudigen. Dit is de essentie van Hoffmans theorie, die de gedachte uitdaagt dat onze zintuigen ons een directe lijn naar de buitenwereld geven. Zijn werk, dat discussies uitlokt in de cognitieve wetenschap, filosofie en natuurkunde, nodigt ons uit om de aard van de realiteit zoals we die begrijpen, in vraag te stellen.
Volgens Hoffman blijft de complexiteit van de realiteit verborgen voor ons begrip. Hij suggereert dat onze waarneming van de wereld geen directe weergave is van de objectieve realiteit. We hebben aangenomen dat er een vrij strakke relatie bestaat tussen onze waarnemingen en de realiteit. Als ik omhoog kijk en de maan zie, dan bestaat er iets in ruimte en tijd dat overeenkomt met wat ik waarneem.
Maar als je evolutie door natuurlijke selectie serieus neemt, dan wordt dat uitgesloten. Onze waarnemingen zijn er om adaptief gedrag te sturen, punt uit. Ze zijn er niet om je de waarheid te tonen. Sterker nog, zoals ik het zie, zijn ze er om de waarheid te verbergen, omdat de waarheid te gecompliceerd is.
De Verborgen Waarheid
Het is alsof je je laptop gebruikt om een e-mail te schrijven. Wat je doet, is het schakelen van voltages in de computer, maar succes met het op die manier proberen. De reden waarom we een gebruikersinterface hebben, is omdat we die “waarheid” niet willen weten, de diodes en weerstanden en al die verschrikkelijke hardware. Als je al die waarheid moest kennen, zouden je vrienden niets van je horen.
Dus wat evolutie ons gaf, waren waarnemingen die adaptief gedrag sturen, en een deel van dat proces betekent blijkbaar de waarheid verbergen en ons oogappels geven. Hoffmans benadering vereist een radicale herformulering van onze notie van de aard van objectieve realiteit en van onze notie van tijd, in het licht van de evolutionaire resultaten. Hij stelt voor dat bewustzijn, in plaats van ruimtetijd en fysieke objecten, fundamenteel is.
De Fundamentele Aard van Wetenschap
Onze beste wetenschap vertelt ons dat ruimtetijd niet fundamenteel is. Waarom is dat belangrijk? Eeuwenlang dachten diepe denkers dat aarde, lucht, vuur en water de fundamentele elementen waren. Het was een reductionistisch idee; niets was fundamenteler, en je kon alles opbouwen vanuit deze elementen.
Toen we het periodiek systeem van elementen kregen, realiseerden we ons dat, hoewel we aarde, lucht, vuur en water wilden bestuderen – met verbrandingswetenschap voor vuur en dergelijke – deze elementen niet fundamenteel waren. Aarde bestaat uit vele verschillende soorten elementen die projecteren in het ene ding dat we aarde noemen.
Zonder te begrijpen dat er silicium, ijzer en al deze verschillende dingen zijn die projecteren in wat we aarde noemen, ben je hopeloos verloren; je bent niet fundamenteel bezig. Na het periodiek systeem kwamen we bij quarks, leptonen en gluonen, de deeltjes van het standaardmodel van de fysica. We weten nu dat als je echt fundamenteel wilt zijn, het periodiek systeem dat niet is. Het is goed voor chemie, maar als je diep fundamenteel wilt gaan, moet je naar quarks, leptonen en gluonen kijken.
Ruimtetijd is Gedoemd
Nu is ruimtetijd gedoemd. We hebben ontdekt dat ruimtetijd zelf gedoemd is. Quarks, leptonen en gluonen zijn slechts onherleidbare representaties van de symmetrieën van ruimtetijd. Het hele kader waarop het onderzoek naar bewustzijn nu is gebaseerd, is gedoemd. Voor mij, als vriend en collega van degenen die dit doen, voel ik me verdrietig dat ze vastzitten in dit oude kader. Als ze niet vastzaten, zoals met aarde, lucht, vuur en water, konden ze daadwerkelijk vooruitgang boeken. Het maakt niet uit hoe slim je bent; als je begint met aarde, lucht, vuur en water, kom je nergens.
Ik ben op zoek naar een theorie voorbij ruimtetijd, een dynamische theorie. Ik zou graag een theorie van bewustzijn vinden waarin de dynamiek van bewustzijn zelf aanleiding geeft tot de geometrie die fysici vinden voorbij ruimtetijd. Als we dat kunnen doen, dan hebben we een compleet andere manier van kijken naar hoe bewustzijn gerelateerd is aan wat we de hersenen of de fysieke wereld in het algemeen noemen.
Bewustzijn als Fundamenteel Aspect
Op dit moment gaan al mijn briljante collega’s ervan uit dat ruimtetijd fundamenteel is, dat deeltjes fundamenteel zijn – quarks, gluonen, leptonen, enzovoort – en dat daarom neuronen en hersenen deel uitmaken van de objectieve realiteit. En dat op de een of andere manier, wanneer je materie hebt die ingewikkeld genoeg is, het op de een of andere manier bewuste ervaringen zal genereren door zijn functionele eigenschappen.
Maar ze doen dit allemaal binnen ruimtetijd. Al het werk dat wordt gedaan aan bewustzijn en deze relatie met de hersenen gaat uit van iets dat onze beste theorieën ons vertellen gedoemd is: ruimtetijd. Er is fundamenteel gezien geen ruimtetijd in de theorieën van de fysica. Er is geen drempel die ons meer maakt dan de som van onze delen, geen kantelpunt waarop we volledig levend worden. We kunnen bewustzijn niet definiëren omdat bewustzijn niet bestaat als iets dat losstaat van de rest.
Conclusie: Een Nieuwe Kijk op Bewustzijn
Hoffman stelt een gedurfd idee voor: bewustzijn is niet slechts een bijproduct van de werking van onze hersenen, maar een fundamenteel aspect van het universum. Dit verschuift het gesprek van het proberen te vinden van bewustzijn in de hersenen – alsof we zoeken naar een kleine piloot binnenin – naar het zien van bewustzijn als een alomtegenwoordige en fundamentele kracht.
Beschouw bijvoorbeeld de manier waarop Hoffman de complexe relatie tussen kwantumtheorie en bewustzijn aanpakt. Hij suggereert dat de bizarre, observator-afhankelijke aard van kwantumfenomenen de manier zou kunnen weerspiegelen waarop bewustzijn onze realiteit vormgeeft. Misschien is de realiteit een uitgestrekt interactief netwerk van bewuste agenten, eenvoudig en complex, die elkaars bewuste ervaringen veroorzaken. Dit idee is misschien niet zo gek als het lijkt, en ik ben het momenteel aan het verkennen.
Maar hier is het punt: zodra we onze massaal intuïtieve maar massaal valse aannames over de aard van de realiteit loslaten, opent het nieuwe manieren om na te denken over het grootste mysterie van het leven. Ik wed dat de realiteit uiteindelijk fascinerender en onverwachter zal blijken te zijn dan we ooit hadden kunnen voorstellen.
Hoffmans ideeën hebben aanzienlijke interesse en debat gewekt, maar het is vermeldenswaard dat ze een actief onderzoeksgebied zijn. De wetenschappelijke gemeenschap onderzoekt actief de geldigheid en gevolgen van zijn theorieën. Critici, hoewel geïntrigeerd door Hoffmans ideeën, benadrukken hun speculatieve aard en de uitdagingen van empirische tests. Deze theorieën roepen ook discussies op over hun implicaties voor ons begrip van bewustzijn en de verbinding tussen de geest en de realiteit.
Link YouTube Video
