Het Imposter Syndroom: Bang Om Door De Mand Te Vallen Door Ontmaskeringsangst

Je bent succesvol en capabel, maar blijft eigenlijk voortdurend bang dat iedereen zal ontdekken dat je eigenlijk helemaal niets kan. Dat is het kenmerkende gevoel van het imposter syndroom, waarbij hoogopgeleide mensen met een laag zelfvertrouwen blijven worstelen met de overtuiging dat ze slechts geluk hebben gehad en alles een groot bedrog is.

Misschien herken je die intense angst wel. Je hebt uitstekende prestaties neergezet, maar ergens van binnen knaagt een stemmetje dat je eigenlijk helemaal geen dikke piet bent. Het kan je vroeg of laat worden ontmaskerd als een oplichter of bedrieger, denk je vaak.

Zo blijf je doorgaans hard werken en perfectionistisch zijn, uit angst dat iemand door zal hebben dat je schijnbaar succes eigenlijk geen verdienste was. Je kan de mooie complimenten niet waarderen, want diep van binnen voel je je een imposter.

Alvast 5 van de belangrijkste punten

Wat is het imposter syndroom precies?

Het imposter syndroom is geen officiële psychische stoornis, maar een verzameling van bepaalde persoonlijkheidstrekken die gedeeld worden door mensen met een vervormde perceptie van zichzelf. Ze slagen er voortdurend niet in om hun vaardigheden en prestaties goed in te schatten.

Ondanks objectieve bewijzen van hun competenties, blijven zij ervan overtuigd dat ze eigenlijk nauwelijks capabel zijn. Hun successen schrijven ze vooral toe aan toevalligheden of gunstige externe factoren, in plaats van aan hun eigen inzet en talenten.

Wie heeft er last van het imposter syndroom?

Uit onderzoeken blijkt dat het imposter syndroom onder mannen en vrouwen ongeveer even vaak voorkomt. Vooral hoogintelligente en hoogopgeleide mensen lopen een verhoogd risico, evenals degenen die van nature een laag zelfvertrouwen hebben en perfectionistische trekken vertonen.

Het patroon kan versterkt worden door prestatiegericht of overbeschermend ouderlijk gedrag in de jeugd, waarbij veel druk en controle werd uitgeoefend. Hoe verder men dus komt in een carrière of opleiding, hoe sterker de imposter-gevoelens vaak worden in plaats van afnemen.

Irrationele overtuigingen en gedrag

Imposters leggen de lat voor zichzelf extreem hoog omdat ze continu bang zijn om door de mand te vallen als “bedrieger”. Ze zien hun eigen capaciteiten en talenten niet, waardoor ze er alles aan doen om fouten of tekortkomingen te voorkomen die hun vermeende incompetentie aan het licht zouden kunnen brengen.

Als ze ondanks hun excessieve voorbereiding toch succes boeken, blijven imposters zich niet echt opgelucht voelen. Ze geven de eer immers niet aan zichzelf, maar wijten hun prestaties aan toevallige of externe factoren die buiten hun controle lagen, zoals geluk of hulp van anderen.

Gevolgen van ontmaskeringsangst

Het imposter syndroom kan behoorlijk belastend zijn voor wie er last van heeft. De voortdurende zelftwijfel en prestatiedruk die ze zichzelf opleggen, maken dat imposters vaak overwerkt raken met alle gezondheidsrisico’s van dien, zoals een burn-out.

Paradoxaal genoeg kan het imposter syndroom er ook toe leiden dat mensen juist veel te lage ambities voor zichzelf stellen. Door de extreme angst fouten te maken en door de mand te vallen, gaan ze uitdagingen bewust uit de weg of leggen ze de lat opzettelijk laag.

Steun zoeken bij derden

Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat professionele hulp of het zoeken van steun bij naasten in de directe omgeving een goede aanpak kan zijn bij het imposter syndroom. Door erover te praten met iemand die er een meer objectief beeld op nahoudt, kunnen imposters soms wat meer afstand nemen van hun irrationele overtuigingen.

Een dierbare die de focus wat verlegt naar de reële competenties en kwaliteiten, kan imposters helpen hun successen meer toe te schrijven aan eigen verdienste in plaats van telkens aan externe factoren. Doelbewust de perceptie bijstellen is een belangrijke eerste stap naar meer zelfvertrouwen.

Ontmaskeringsangst onder de loep

Als bekende schrijfster heb ik een vooraanstaande positie verworven in de mediawereld. Toch blijf ik nog altijd worstelen met het gevoel een bedrieger te zijn die elk moment kan worden ontmaskerd. Ik lijd met andere woorden aan het imposter syndroom of ontmaskeringsangst.

Het is geen prettige toestand waarin ik telkens opnieuw de overtuiging moet bevechten dat al mijn behaalde successen eigenlijk onterecht zijn. Telkens als ik een nieuwe mijlpaal bereik of een mooie prestatie lever, voel ik me even opgelucht maar al snel knaagt de angst weer dat dit louter geluk was. Diep van binnen ben ik ervan overtuigd dat mijn capaciteiten helemaal niet zo bijzonder zijn en dat ik er gewoon wonderbaarlijk in geslaagd ben mensen voor de gek te houden tot nu toe.

Die intens negatieve gedachten zijn moeilijk van me af te zetten, ook al realiseer ik me dat ze irrationeel zijn. Het stemmetje dat zegt dat ik een bedrieger ben, blijft maar terugkomen ondanks alle tegenbewijs. Als succesvolle auteur krijg ik vaak prachtige recensies en lezersreacties, maar telkens weer denk ik dat de critici uiteindelijk wel door zullen krijgen dat mijn boeken eigenlijk niets bijzonders zijn. Het is een hardnekkige overtuiging waarvan ik maar niet af kan raken.

Blijvende twijfel aan eigen kunnen

In mijn familie hebben we van jongs af aan een prestatiecultuur meegekregen waarbij hard werken en excelleren de norm was. In plaats van vertrouwen te putten uit onze prestaties, leerden we die echter te beschouwen als een bevrijding van tijdelijke aard. We bereidden ons extreem goed voor op elke nieuwe opdracht, omdat we het gevoel hadden dat de onderliggende verwachtingen anders niet waargemaakt konden worden.

Die overmatige voorbereiding heeft er natuurlijk wel voor gezorgd dat ik door de jaren heen vele successen kon boeken. Maar dat bevestigde voor mij telkens opnieuw dat het puur aan mijn excessieve inzet lag, niet aan een natuurlijk aangeboren talent. Dus zodra de volgende uitdaging zich aandiende, begon de twijfel cyclus opnieuw van voor af aan.

Hoewel logica en ratio me zeggen dat mijn werk aantoonbaar van hoge kwaliteit en bekroning waardig is, kan ik dat niet werkelijk in me opnemen. In mijn ogen zijn al die mooie woorden en prijzen telkens bevrijdingen van tijdelijke aard. Ik geloof gewoon niet dat het resultaat is van oprecht aangeboren talent, hoe vaak dat ook bewezen wordt.

Geraadpleegde Bronnen

• Gadsby, S. (2020). Imposter Syndrome and Self-Deception. Australasian Journal of Philosophy Onderzoek naar de psychologische mechanismen van het imposter syndroom.
• Jeanmonod, R. (2022). Imposter syndrome? Check your biases. Academic Emergency Medicine Artikel over de rol van vooroordelen bij imposter syndroom.
• Bravata, D., Madhusudhan, D., Boroff, M., & Cokley, K. (2020). Commentary: Prevalence, Predictors, and Treatment of Imposter Syndrome Systematische review over prevalentie en behandeling.
• Psychologie Magazine (2020). Onderzoek: 24% heeft vaak last van imposter syndroom Resultaten van onderzoek naar de prevalentie van het imposter syndroom.
• Vergauwe, J. (2019). Over het Imposter Syndroom. Interview over imposter syndroom, Vrije Universiteit Brussel Interview met een expert over de oorzaken en gevolgen.

Veelgestelde Vragen

Wat is het imposter syndroom?

Het imposter syndroom is een verzameling persoonlijkheidstrekken waarbij mensen hun eigen vaardigheden en prestaties structureel onderschatten.

Wie ervaart vaak het imposter syndroom?

Hoogopgeleide en hoogintelligente mensen, perfectionisten en mensen met laag zelfvertrouwen ervaren vaak het imposter syndroom.

Hoe beïnvloedt het imposter syndroom prestaties?

Het imposter syndroom leidt vaak tot overmatig hard werken, stress en burn-out, omdat mensen continu bang zijn om door de mand te vallen.

Wat zijn de oorzaken van het imposter syndroom?

Het imposter syndroom kan worden versterkt door prestatiegericht of overbeschermend ouderlijk gedrag en een laag zelfvertrouwen.

Hoe kan het imposter syndroom worden overwonnen?

Professionele hulp zoeken, praten met naasten en irrationele overtuigingen erkennen kunnen helpen het imposter syndroom te overwinnen.