De manier waarop slimheid en wijsheid samenhangen is een onderwerp dat al heel lang interessant is voor denkers en onderzoekers. Mensen denken vaak dat iemand die heel slim is, ook wijs is. Maar verschillende onderzoeken en voorbeelden laten zien dat de connectie tussen IQ (hoe slim iemand is) en wijsheid ingewikkelder is dan we denken. In dit verslag kijken we naar hoe mensen denken over de link tussen slimheid en wijsheid. We gaan in op wat we precies bedoelen met wijsheid, hoe we wijsheid kunnen meten en begrijpen, en wat onderzoek zegt over de relatie met slimheid.
Er bestaat geen duidelijk pad dat van wijsheid leidt naar intelligentie en andersom. – Jordan Peterson
-
Definitie van wijsheid
Een van de eerste moeilijkheden bij het onderzoeken van wijsheid is het goed uitleggen en afbakenen van wat wijsheid precies is. In de wereld van de filosofie en psychologie zijn er veel verschillende ideeën over wat wijsheid eigenlijk inhoudt. Over het algemeen zien mensen wijsheid als een combinatie van denkvermogen, nadenken over jezelf en gevoelens. Om wijs te zijn, moet je goede kennis hebben, slim kunnen plannen en bepaalde persoonlijke kenmerken en motivaties hebben die gericht zijn op het welzijn van iedereen.
Recentere definities leggen vooral de nadruk op het vermogen om in ingewikkelde en onzekere situaties goede keuzes te maken die rekening houden met ethiek, inlevingsvermogen en het bekijken vanuit verschillende standpunten. Maar er is nog geen algemene overeenstemming over wat wijsheid precies is en hoe het precies in elkaar zit.
-
Het in de praktijk brengen van van wijsheid
Omdat het lastig is om precies te definiëren wat wijsheid is, is het ook moeilijk om wijsheid meetbaar te maken. Toch zijn er in de laatste jaren een paar goede pogingen gedaan. Bijvoorbeeld, het ‘Berlin Wisdom Paradigm’ kijkt naar hoe mensen redeneren over moeilijke levensvragen. Andere methodes richten zich meer op wat mensen zelf zeggen over hun wijsheid en hoe ze zich gedragen.
Ook worden bepaalde persoonlijkheidskenmerken, zoals openheid, emotionele stabiliteit en het vermogen om dingen vanuit verschillende standpunten te zien, gekoppeld aan wijsheid. Maar ondanks deze vooruitgang blijft het meten van wijsheid een ingewikkelde taak. De betrouwbaarheid en geldigheid van de huidige manieren om wijsheid te meten hebben nog meer onderzoek nodig.
-
De relatie tussen intelligentie en wijsheid
Omdat het lastig is om wijsheid precies te definiëren en te meten, is het ook moeilijk om te bepalen hoe wijsheid samenhangt met intelligentie. Aan de ene kant lijkt het logisch dat bepaalde denkvermogens nodig zijn voor wijsheid, maar dat ze niet het enige zijn wat wijsheid bepaalt. Aan de andere kant laten sommige onderzoeken zien dat intelligentie alleen niet genoeg is voor het vormen van morele oordelen of voor een tevreden gevoel over het leven.
In de praktijk zien we ook dat hele slimme mensen soms last kunnen hebben van psychische problemen en verkeerde overtuigingen. Kort gezegd, als er al een verband is tussen IQ en wijsheid, dan is dit verband heel ingewikkeld en niet direct duidelijk.
-
Voorbeeld van wijsheid ondanks beperkte intelligentie
Dit voorbeeld uit de praktijk laat zien dat slimheid en wijsheid niet altijd samen gaan. Stel je voor: een cliënt met een moeilijke jeugd en veel problemen laat, ondanks dat hij niet heel slim of sociaal vaardig is, toch een soort wijsheid zien. Door een klein, vriendelijk gebaar laat hij zien dat hij verder kan kijken dan zijn eigen welzijn en ook zorg kan dragen voor iemand anders. Dit laat zien dat wijsheid kan groeien zonder dat iemand heel goed is in logisch nadenken of heel hoog scoort op school. Wijsheid gaat dus over meer dan alleen maar slim zijn.
-
Intelligentie als risicofactor voor eigenrichting
Het is zelfs zo dat een hoge intelligentie soms een risico kan zijn voor verkeerd en schadelijk gedrag. Slimme mensen zijn vaak heel goed in het bedenken van overtuigende redenen om hun, soms foute, overtuigingen te ondersteunen. Dit zien we bijvoorbeeld bij terroristische groepen en sektes, waar vaak hoogopgeleide mensen bij zitten. Ook in de psychiatrie zien we slimme patiënten die hun waanideeën op een heel slimme manier verdedigen. Dit betekent dat een hoog IQ iemand niet per se beschermt tegen het hebben van morele blinde vlekken of de neiging tot destructief gedrag.
-
Conclusie en implicaties
Samenvattend is de band tussen slimheid en wijsheid ingewikkeld en niet direct. Alleen slim zijn is niet genoeg en ook niet nodig om echt wijs te zijn. Sterker nog, heel slim zijn kan zonder zelfinzicht en emotionele volwassenheid zelfs problemen opleveren. Deze inzichten zijn vooral belangrijk voor het onderwijs. Het gaat niet alleen om het leren van feiten en schoolse vaardigheden, maar ook om het vormen van het karakter van leerlingen. Dingen als inlevingsvermogen, zelfreflectie en moreel besef zijn net zo belangrijk voor wijsheid en hoe iemand in de samenleving staat. Dit onderzoeksveld laat zien dat de menselijke geest veel meer omvat dan alleen IQ.
Link: YouTube video
Veelgestelde vragen
Hoe verschilt intelligentie van wijsheid?
Intelligentie gaat over denkvermogen en kennis, terwijl wijsheid meer te maken heeft met levensinzicht, zelfreflectie en het nemen van moreel goede beslissingen.
Is hoge intelligentie noodzakelijk voor wijsheid?
Nee, hoge intelligentie is niet noodzakelijk voor wijsheid. Wijsheid vereist ook emotionele rijpheid en het vermogen om verder te kijken dan alleen kennis.
Wat is de rol van het onderwijs in het bevorderen van wijsheid?
Het onderwijs moet zich niet alleen richten op kennis en academische vaardigheden, maar ook op het ontwikkelen van karakter, empathie en moreel besef, essentieel voor wijsheid en maatschappelijk functioneren.
