Nieuw onderzoek bevestigt (weer) dat mannen een veel competitievere houding hebben dan vrouwen. Deze bevinding kan deels verklaren waarom mannen vaak hogere posities en hogere inkomens hebben. Tegelijkertijd zou meer diversiteit bereikt kunnen worden door werkomgevingen met minder concurrentie te creëren, zegt onderzoeker en ERC-beurswinnaar Thomas Buser.
Als je competitie niet uit mannen krijgt omdat ze evolutionair gezien op deze manier ‘hardwired’ zijn, zal de competitie van de werkplaats verminderd of zelfs verwijderd moeten kunnen worden.
ERC-beurs
Thomas Buser is zelf ook geen onbekende in de competitieve wereld. In september won deze onderzoeker en docent aan de Amsterdamse School of Economics van de Universiteit van Amsterdam (UvA) de prestigieuze Startersbeurs van de Europese Onderzoeksraad (ERC). Buser zal de beurs van 1,3 miljoen euro gebruiken om nieuwe promovendi aan te trekken en zijn experimenteel onderzoek naar de relatie tussen verschillende persoonlijkheidstrekken, waaronder de bereidheid om te concurreren, en de keuze van studie of loopbaanontwikkeling voort te zetten.
Het winnen van de beurs ging vooraf aan presentaties en discussies, en de bijbehorende afvalrace. “Ik had deze beurs niet ontvangen als ik niet bereid was om te concurreren”, zegt Buser. Op een schaal van één tot tien zou Buser zichzelf ongeveer een acht geven. “Ik ben bereid te concurreren, maar ik hoef niet per se te winnen. Overigens is de wetenschappelijke wereld door en door competitief, maar dat is niet waarom ik erbij kwam. Ik was misschien zelfs gelukkiger geweest in een minder competitieve omgeving.”
In veel vakgebieden gaat een carrière bouwen hand in hand met felle concurrentie.
Bereidheid om te Concurreren
Zijn voornaamste onderzoeksinteresse is het uitzoeken of verschillen in persoonlijkheid verschillen in loopbaankeuzes en arbeidsmarktresultaten tussen individuen kunnen verklaren. Hij maakt vaak gebruik van experimenten om menselijk gedrag te bestuderen en koppelt de experimentele gegevens vervolgens aan enquête- en administratieve gegevens over carrière-uitkomsten.
“In veel vakgebieden gaat een carrière bouwen hand in hand met felle concurrentie”, zegt Buser. “Professionele omgevingen waar de concurrentie het sterkst is, worden vaak gedomineerd door mannen. Dit heeft onderzoekers in de experimentele economie ertoe aangezet te onderzoeken of mannen en vrouwen bijvoorbeeld fundamenteel verschillende bereidheid hebben om de concurrentie aan te gaan.” De belangrijkste conclusie van dit onderzoek is dat mannen competitiever zijn dan vrouwen.
Buser heeft dit onderzoek opgevolgd door experimentele concurrentiekeuzes te koppelen aan werkelijke loopbaanresultaten. In zijn eerdere en huidige onderzoek in samenwerking met Muriel Niederle van Stanford University en Hessel Oosterbeek (UvA) vindt hij dat mensen die in experimenten een competitievere houding tonen over het algemeen hogere posities bekleden, doorgaans meer geld verdienen en vaker kiezen voor een technische opleiding. Een bereidheid om te concurreren heeft ook een sterke correlatie met de keuze van studie, carrièrepad en salaris, evenals het verschil tussen mannen en vrouwen.
“Mijn onderzoek gaat niet primair over geslacht”, zegt Buser, “maar over het uitzoeken of mensen die competitiever zijn andere beslissingen nemen. Naast economische voorkeuren zoals risicoaversie en psychologische trekken zoals zelfvertrouwen of nauwgezetheid, is de mate van competitiviteit een individuele eigenschap die van belang kan zijn voor economisch belangrijke levenskeuzes. Het blijkt dat voor carrièrebeslissingen de bereidheid om te concurreren een betere voorspeller is dan de meeste andere kenmerken.”
Experimenten
Buser voert ook experimenten uit bij het CREED-onderzoekscentrum van de Amsterdam School of Economics. Deze zijn meestal op een speelse manier opgezet. In een van de studies, uitgevoerd samen met Tinbergen-promovendus Huaiping Yuan, worden mannen en vrouwen gevraagd om in een snel tempo een reeks sommen op te lossen en worden zij echt geld betaald voor hun prestaties. In elke ronde spelen ze tegen een andere, onbekende persoon die willekeurig is geselecteerd. In elke speelronde kiezen spelers tussen twee manieren om het spel te spelen. Een is de niet-competitieve optie, waarbij elk goed antwoord een punt scoort. De andere is de competitieve optie, waarbij elk goed antwoord twee punten scoort, mits de speler van zijn of haar tegenstander in die ronde wint. De speler die verliest krijgt geen punten. Elk punt staat voor een bepaald bedrag geld.
Vrouwen kiezen gemiddeld vaker voor de niet-competitieve optie dan mannen. “Dit gedrag was al waargenomen in veel eerdere studies”, zegt Buser. “Wat nieuw was in onze studie was dat vrouwen na het kiezen voor de competitie en het verliezen, vaker dan mannen voor de veiligere niet-competitieve optie kozen in de volgende ronde. Bovendien observeren we hetzelfde patroon in veldgegevens van de Nederlandse Wiskunde Olympiade. Meisjes die niet doorgaan naar de tweede ronde, proberen het jaar daarop minder vaak opnieuw, maar bij jongens is er geen effect.”
“Competitie kan goed zijn voor het individu, maar dat betekent niet dat het beter is voor de samenleving als geheel als iedereen in competitie is.”
Diversiteit
Buser benadrukt dat ondanks de positieve correlatie tussen competitiviteit en economisch succes, een prestatiegerichte omgeving niet altijd positief is. “Competitie kan goed zijn voor het individu, maar dat betekent niet dat het beter is voor de samenleving als geheel als iedereen competitiever is. Competitie kan positief zijn in sport, maar niet overal en tegen elke prijs. We weten bijvoorbeeld niet of mensen die competitiever zijn niet ook minder coöperatief zijn of eerder geneigd zijn de regels te overtreden. Dit is iets waar ik me in toekomstig onderzoek op wil richten.”
Buser gelooft ook niet dat het aanmoedigen van vrouwen om competitiever te zijn de beste weg is om genderverschillen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Hij gelooft dat het beter zou zijn om de tegenovergestelde route te volgen. “Een bedrijf dat streeft naar meer diversiteit zou kunnen overwegen het concurrentieniveau te verlagen om andere groepen aan te trekken en hen een kans te geven. Als een baan voornamelijk wordt betaald op basis van het overtreffen van je collega’s, is het zeker dat meer competitieve mensen zullen solliciteren.”
Volgens Buser geldt hetzelfde voor een werkomgeving waarin de meeste collega’s zich op een uiterst competitieve manier gedragen. “Het is echter niet duidelijk of er altijd een positieve correlatie is tussen competitiviteit en productiviteit. Veel banen vereisen teamwork en bereidheid elkaar te helpen. Bedrijven en universiteiten kunnen daarom hun omgeving veranderen om een meer diverse set van individuen aan te trekken.”
