Onderzoekers hebben een verband ontdekt tussen het regelmatig consumeren van ultra-bewerkte voedingsmiddelen en een hoger risico op cognitieve achteruitgang en beroerte. Dit nieuwe onderzoek suggereert dat ons eetpatroon een belangrijke rol kan spelen bij het behouden van een gezonde hersenfunctie naarmate we ouder worden. Ultra-bewerkte voedingsmiddelen omvatten frisdranken, snoep, fastfood en diepvriesmaaltijden met veel kunstmatige toevoegingen.
Deze bevindingen, hoewel meer onderzoek nodig is, benadrukken het belang van gezonde en voedzame voeding voor een optimale fysieke en mentale gezondheid op latere leeftijd. Het overstappen naar een dieet met meer verse, onbewerkte voedingsmiddelen kan daarom verstandig zijn.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Deelnemers met een hoge inname van ultra-bewerkte voedingsmiddelen hadden een 16% hoger risico op cognitieve achteruitgang.
- Het risico op een beroerte nam met 8% toe bij een dieet rijk aan ultra-bewerkte voedingsmiddelen.
- Onder de Afro-Amerikaanse deelnemers was het verhoogde risico op beroerte zelfs 15% hoger.
- Een dieet met vers voedsel en minimaal bewerkte producten verlaagde het risico op beroerte met 9%.
- Meer onderzoek is nodig om de precieze verbanden en onderliggende mechanismen te verklaren.
Wat zijn ultra-bewerkte voedingsmiddelen?
Ultra-bewerkte voedingsmiddelen zijn voedselproducten met veel toegevoegde smaak- en kleurstoffen, suikers, zouten en bewaarmiddelen. Ze ondergaan intensieve verwerkingsprocessen met scheiding van natuurlijke voedingsbestanddelen. Voorbeelden zijn frisdranken, snacks, fastfood, kant-en-klaarmaaltijden en bakkerijproducten met een lange houdbaarheid.
Volgens de NOVA-voedselclassificatie worden voedingsmiddelen ingedeeld in vier categorieën gebaseerd op de mate van bewerking: onbewerkt, geraffineerd, bewerkt en ultra-bewerkt. Dit nieuwe onderzoek richtte zich op de meest bewerkte categorie en de effecten daarvan op de hersengezondheid op latere leeftijd.
De studie in detail
Het onderzoek analyseerde gegevens van twee grote groepen deelnemers van middelbare en oudere leeftijd, in totaal ruim 34.000 mensen. De ene groep (20.243 deelnemers) werd gevolgd op het risico op een beroerte, terwijl de andere groep (14.175 deelnemers) werd gemonitord op cognitieve achteruitgang zoals geheugenproblemen.
Aan de hand van vragenlijsten over de voedselinname, schatten de onderzoekers hoeveel ultra-bewerkte voedingsmiddelen de deelnemers consumeerden. Ook hielden ze rekening met andere risicofactoren zoals leeftijd en bloeddruk. Over een periode van 11 jaar werden 1108 beroertes en 768 gevallen van cognitieve achteruitgang geregistreerd.
Verhoogde risico’s bij ultra-bewerkte voeding
De analyse toonde aan dat voor elke 10% toename in de consumptie van ultra-bewerkte voedingsmiddelen, het risico op cognitieve achteruitgang met 16% steeg. Voor beroerte was er een 8% hoger risico. Dit verband bleef significant na correctie voor leeftijd, geslacht, etniciteit en andere mogelijke verstorende factoren.
Opvallend was dat onder de Afro-Amerikaanse deelnemers het verhoogde risico op een beroerte zelfs 15% hoger lag bij een dieet rijk aan ultra-bewerkte producten. De onderzoekers suggereren dat etnische verschillen in voedingspatronen en metabole processen hieraan kunnen bijdragen.
Verklarende woordenlijst
- Cognitieve achteruitgang: verslechtering van hersenfuncties zoals geheugen, concentratie en probleemoplossend vermogen.
- Metabole processen: chemische reacties in het lichaam die energie en voedingsstoffen omzetten.
- Etnische verschillen: variaties tussen bevolkingsgroepen gebaseerd op ras, culturele achtergrond en geografische herkomst.
- Verstorende factoren: externe invloeden die de resultaten van een onderzoek kunnen vertekenen.
Vers voedsel beschermt de hersenen
Aan de andere kant leek een dieet rijk aan verse, onbewerkte voedingsmiddelen beschermend te werken. Bij de deelnemers die meer natuurlijke producten zoals fruit, groenten, bonen en noten consumeerden, was het risico op een beroerte 9% lager.
De onderzoekers verklaarden dit positieve effect door de aanwezigheid van gezonde voedingsstoffen als antioxidanten, vezels en omega-3 vetzuren in deze natuurlijke voedingsmiddelen. Deze stoffen kunnen ontstekingsreacties en vasculaire schade tegengaan, wat het risico op hersenaandoeningen verlaagt.
Voedingspatronen en de hersenen
De bevindingen sluiten aan bij eerder onderzoek dat dieetpatronen in verband bracht met een verhoogd of verlaagd risico op cognitieve achteruitgang en neurodegeneratieve ziekten. Zo wordt de Middellandse Zee-dieet, rijk aan gezonde vetten, groenten en fruit, geassocieerd met een lagere kans op dementie.
Daarentegen zijn westerse eetpatronen met veel rood vlees, bewerkte producten en toegevoegde suikers juist gelinkt aan snellere cognitieve veroudering. De nieuwe studie bevestigt dit verband en beklemtoont het belang van een evenwichtig en voedzaam dieet voor een gezonde hersenfunctie op latere leeftijd.
Kanttekeningen en vervolgonderzoek
Hoewel het onderzoek overtuigend is, geven de auteurs zelf aan dat er nog onzekerheden zijn. Het is onduidelijk welke specifieke bestanddelen of verwerkingsmethoden in ultra-bewerkte voeding precies de boosdoeners zijn. Verder onderzoek is nodig om de precieze mechanismen te ontrafelen en de verbanden beter te begrijpen. Toekomstige studies zouden zich bijvoorbeeld kunnen richten op de effecten van afzonderlijke toevoegingen zoals conserveermiddelen, smaakversterkers of emulgatoren op de hersengezondheid.
De auteurs benadrukken ook dat cognitieve achteruitgang en beroerte complexe, multifactoriële aandoeningen zijn, waarbij naast voeding ook levensstijlfactoren als lichaamsbeweging, roken en alcoholgebruik een rol spelen. Een integrale benadering met gezonde voeding én andere preventieve maatregelen is daarom essentieel om het risico op deze aandoeningen op latere leeftijd te verlagen.
Aanbevelingen voor een gezond brein
Ondanks de beperkingen van dit onderzoek, onderstrepen de resultaten het belang van een evenwichtig en voedzaam dieet voor optimale hersengezondheid bij het ouder worden. Experts raden daarom aan om ultra-bewerkte voedingsmiddelen zoals snacks, frisdranken en fastfood zoveel mogelijk te vermijden en meer verse, plantaardige producten te consumeren.
Door te kiezen voor een eetpatroon rijk aan groenten, fruit, volkoren granen, noten, peulvruchten en vette vis, krijg je voldoende antioxidanten, gezonde vetten en andere beschermende nutriënten binnen. Zulke voedingsmiddelen staan erom bekend de cognitie en vaatstelstel te ondersteunen, wat gunstig is voor een gezonde hersenfunctie op latere leeftijd.
Conclusie
Het nieuwe onderzoek benadrukt dat ons voedingspatroon een significante invloed kan hebben op onze cognitieve gezondheid tijdens het ouder worden. De resultaten tonen aan dat een dieet rijk aan ultra-bewerkte voedingsmiddelen het risico op cognitieve achteruitgang en beroerte verhoogt, mogelijk doordat deze producten ontregeling van metabole processen en chronische ontstekingen veroorzaken.
Aan de andere kant lijkt een gezond eetpatroon met veel verse, natuurlijke producten juist een beschermend effect te hebben op de hersenen. Voedingsrijke groenten, fruit, noten en vette vis leveren essentiële antioxidanten en vetzuren die de bloedvaten en neuronen gezond houden.
Geraadpleegde bronnen:
- Onderzoek over ultra-processed foods en cognitieve achteruitgang, gepubliceerd in Neurology op 26 april 2023.
- Persbericht over de belangrijkste bevindingen van het onderzoek, American Academy of Neurology, 26 april 2023.
- Uitleg over classificatie van voedingsmiddelen volgens de NOVA-indeling, Healthline, 5 mei 2022.
- Informatie over de Mediterrane dieet, Healthline, 12 maart 2019.
- Uitleg over de MIND-dieet ter preventie van dementie, Healthline, 15 november 2018.
Veelgestelde vragen
Wat zijn precies ultra-bewerkte voedingsmiddelen?
Ultra-bewerkte voedingsmiddelen zijn kant-en-klare producten die intensieve verwerkingsprocessen hebben ondergaan met toevoeging van veel suikers, zouten, smaakstoffen en bewaarmiddelen. Voorbeelden zijn frisdranken, snacks, fastfood, koeken en ultra-bewerkte vleesproducten.
Wat maakt ultra-bewerkte voeding ongezond voor de hersenen?
De precieze redenen zijn nog niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk dragen factoren als een verstoord metabolisme, chronische ontstekingen en gebrek aan essentiële voedingsstoffen zoals antioxidanten en gezonde vetten bij aan het verhoogde risico.
Welke voedingsmiddelen zijn juist goed voor een gezonde hersenfunctie?
Gezonde, onbewerkte voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, noten, vette vis, peulvruchten en volkoren granen bevatten stoffen die de hersenen beschermen tegen veroudering en aandoeningen. Denk aan antioxidanten, omega-3- vetzuren en vitamines.
Betekent dit dat ik helemaal geen bewerkte voeding meer mag eten?
Nee, niet alle bewerkte voedingsmiddelen zijn per se slecht. Het gaat vooral om de meest ultra-bewerkte producten die je tot een minimum moet beperken. Bescheiden porties matig bewerkte producten zoals kaas, gekookte maaltijden en brood kunnen onderdeel zijn van een gezond dieet.
Hoe kan ik mijn dieet aanpassen voor een gezonder brein?
Probeer uw consumptie van ultra-bewerkte snacks, frisdranken, voorverpakte maaltijden en fastfood te beperken. Kies vaker voor verse, plantaardige producten als groenten, fruit, peulvruchten en noten. Een gezond dieet als de Mediterrane dieet is een goed uitgangspunt.
