In een wereld waar veel mensen op zoek zijn naar gezondere alternatieven voor suiker, is stevia een opvallende keuze.
Deze natuurlijke zoetstof heeft de afgelopen jaren enorm aan populariteit gewonnen en wordt steeds vaker gebruikt in diverse voedingsmiddelen en dranken.
Maar wat is stevia precies?
En is het echt zo gezond als wordt beweerd?
In dit uitgebreide artikel duiken we diep in de wereld van stevia en gaan we na wat de wetenschap hierover zegt.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Stevia is een plantaardige zoetstof die tot wel 300 keer zoeter is dan gewone suiker, maar vrijwel geen calorieën bevat.
- De zoetkracht van stevia komt van de natuurlijke verbindingen steviolglycosiden die in de bladeren van de plant zitten.
- Diverse studies tonen aan dat stevia geen negatieve effecten heeft op de bloedsuikerspiegel en daardoor een gezond alternatief kan zijn voor mensen met diabetes.
- Stevia kan mogelijk gunstige effecten hebben op verschillende gezondheidsproblemen zoals obesitas, hoge bloeddruk en tandcariës.
- Hoewel stevia over het algemeen als veilig wordt beschouwd, zijn er aanwijzingen dat overconsumptie mogelijk bijwerkingen kan veroorzaken.
Wat is stevia?
Stevia, ook wel bekend als gezoete bladplant of suikerkruid, is een plant uit de composietenfamilie die van nature voorkomt in Paraguay en omringende delen van Zuid-Amerika. De plant bevat meerdere soorten zoete verbindingen die steviolglycosiden worden genoemd. Deze hebben een opmerkelijk sterke zoetkracht, tot wel 300 keer zoeter dan gewone suiker.
De bladeren van de steviaplant worden al honderden jaren door inheemse volkeren in Zuid-Amerika gebruikt als natuurlijke zoetstof. Tegenwoordig worden de zoetstofextracten uit steviabladeren op grote schaal geproduceerd en wereldwijd toegepast als calorie-arme zoetstof in voedingsmiddelen, dranken en andere producten.
Enkele bekende merken met stevia-extracten zijn Candarel (verre van puur), PureVia (niet aanbevolen) en Beautylin Stevia. (sterk aanbevolen)
Waarschuwing: Misleidende Labeling van Candarel Stevia
Candarel Stevia presenteert zichzelf als een steviaproduct, maar wees gewaarschuwd: de werkelijke stevia is minimaal. Het belangrijkste bestanddeel is erythritol, een suikervervanger die chemisch geproduceerd wordt. Slechts een klein deel van dit product is afkomstig van de steviaplant.
Laat je niet misleiden door de naam; Candarel Stevia is voornamelijk een kunstmatige zoetstof, niet de natuurlijke oplossing die je wellicht zoekt. Er wordt meer gesjoemeld met Stevia (soms maar 2%) en andere veel goedkopere chemische zoetstoffen. Hier vind je een uitgebreid overzicht van andere twijfelachtige stevia producten.
De gezondheidsvoordelen van stevia
Een van de grootste aantrekkingskrachten van stevia is dat het een aanzienlijk gezonder alternatief lijkt te zijn voor gewone suiker en sommige kunstmatige zoetmakers. Dit heeft te maken met enkele unieke eigenschappen van de steviolglycosiden die ervoor zorgen dat stevia bijzonder veelzijdig en gunstig kan zijn voor de gezondheid.
“Stevia is een natuurlijke, plantaardige zoetstof die een revolutie teweeg heeft gebracht in de voedingsindustrie op zoek naar gezondere zoetmakers.” – Dr. Mary Roberts, expert voedingswetenschappen
Zo bevat stevia vrijwel geen calorieën en heeft het daardoor een verwaarloosbaar effect op de bloedsuikerspiegel. Onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van stevia nauwelijks invloed heeft op insulineniveaus in het bloed, wat het bijzonder geschikt maakt voor mensen met diabetes of een verhoogd risico daarop.
Mogelijke gunstige effecten op gezondheid
Naast het calorie-arme en bloedsuiker-vriendelijke karakter, zijn er ook aanwijzingen dat stevia mogelijk beschermende effecten heeft tegen verschillende gezondheidsproblemen:
Obesitas
Diverse studies hebben gesuggereerd dat het gebruik van stevia in plaats van gewone suiker mogelijk kan bijdragen aan gewichtsbeheersing en de preventie van obesitas. Doordat stevia geen calorieën bevat en geen effect heeft op insulineproductie, zou het minder snel kunnen leiden tot overtollige calorie-inname en vetopslag.
Hoge bloeddruk
Uit bepaalde onderzoeken is gebleken dat de consumptie van stevia-extracten bloeddrukverlagende effecten kan hebben. Dit zou te danken zijn aan de aanwezigheid van specifieke verbindingen in stevia die de bloedvaten mogelijk helpen verwijden, waardoor de bloeddruk daalt.
Tandcariës
In tegenstelling tot gewone suiker, bevatten stevia-extracten geen fermenteerbare koolhydraten die door bacteriën in de mond worden afgebroken. Hierdoor wordt de zuurproductie en vorming van tandbederf geremd, wat stevia een aantrekkelijk alternatief maakt voor het voorkomen van tandcariës.
Stevia en de gezondheid: wat zegt de wetenschap?
Terwijl stevia de afgelopen tijd flink aan populariteit heeft gewonnen, zijn de meningen over de veiligheid en gezondheidseffecten soms verdeeld. Laten we eens kijken wat verschillende wetenschappelijke bronnen hierover te zeggen hebben.
Een uitgebreid review uit 2020 in Food Chemistry concludeerde dat op basis van de huidige wetenschappelijke literatuur, stevia over het algemeen als veilig kan worden beschouwd voor menselijke consumptie binnen de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden. De onderzoekers benadrukten echter wel dat er nog verdere studies nodig zijn om de mogelijke bijwerkingen op de langere termijn beter te kunnen vaststellen.
Een ander review uit 2023 in Industrial Crops and Products ging dieper in op de potentiële gunstige effecten van stevia op diverse gezondheidsproblemen zoals obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes. De onderzoekers stelden dat stevia een veelbelovende functie zou kunnen spelen in het verminderen van de consumptie van suiker en het beheren van de hiermee samenhangende gezondheidsrisico’s.
De veiligheid van stevia: wat je moet weten
Ondanks de algemene consensus dat stevia binnen de aanbevolen limieten veilig is voor consumptie, zijn er toch enkele aandachtspunten rond de veiligheid en mogelijke bijwerkingen van deze populaire zoetstof.
Mogelijke bijwerkingen
In sommige gevallen zijn er bij het gebruik van stevia-extracten lichte bijwerkingen gerapporteerd, zoals hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid en een droge mond. Deze bijwerkingen lijken echter vooral voor te komen bij overconsumptie en het langdurig gebruik van extreem hoge hoeveelheden.
Een review uit 2017 in Journal of Pharmacological Sciences stelt dat binnen de vastgestelde aanvaardbare dagelijkse inname van 4 mg per kg lichaamsgewicht, geen significante bijwerkingen van stevia worden verwacht. Het is echter van belang deze dagelijkse limieten niet substantieel te overschrijden.
Effecten op de darmflora
Recentelijk hebben enkele studies aanwijzingen gevonden dat overconsumptie van stevia mogelijk een negatieve impact kan hebben op de darmflora. In een onderzoek waarbij extreem hoge doses steviolglycosiden aan muizen werden toegediend, bleken bepaalde gezonde darmbacteriestammen minder goed te gedijen.
Het is belangrijk om te benadrukken dat dergelijke studies met zeer hoge doseringen werden uitgevoerd en niet direct van toepassing zijn op de gemiddelde inname van stevia door mensen. Desalniettemin roepen de bevindingen vragen op over mogelijke effecten op de microbiota in de darm bij langdurig overconsumptie van stevia.
De mythe van het bittere nasmaakje
Een veelgehoorde kritiek op stevia is dat de zoetstof een onaangename, licht bittere nasmaak zou hebben. Dit wordt echter grotendeels tegengesproken in meerdere onderzoeken. Uit een studie in 2020 waarbij verschillende commerciële stevia-extracten werden getest, bleek dat de grote meerderheid geen significant bittere smaak had wanneer ze juist werden gedoseerd.
De perceptie van een bitter nasmaakje wordt sterk beïnvloed door de concentratie en verhoudingen van specifieke steviol-glycosiden in de extracten. Recente strategieën om de samenstelling van stevia-extracten te optimaliseren hebben daarom de nadruk gelegd op het verminderen van deze lichte bittere bijsmaak. Nieuwe generaties stevia-producten smaken daardoor steeds natuurlijker zoet.
Stevia in vergelijking met andere zoetmakers
Om de voor- en nadelen van stevia beter in perspectief te plaatsen, is het zinvol om het te vergelijken met andere populaire zoete opties op de markt:
Stevia vs. suiker
In tegenstelling tot gewone (riet)suiker bevat stevia geen koolhydraten of calorieën, waardoor het een stuk gezonder is voor mensen die hun suikerinname willen beperken. Tevens heeft stevia geen nadelig effect op de bloedsuikerspiegel. Wel moet worden opgemerkt dat overconsumptie van beide zoetmiddelen potentieel negatieve gevolgen kan hebben.
Stevia vs. kunstmatige zoetmakers
Kunstmatige zoetmakers zoals aspartaam, sucralose en sacharine verschillen van nature sterk van de plantaardige steviolglycosiden. Veel van deze synthetische zoetstoffen zijn omstreden vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s en worden in verband gebracht met bijwerkingen als hoofdpijn, opgeblazen gevoel en darmklachten. Vanwege de natuurlijke herkomst lijkt stevia over het algemeen een veiliger alternatief.
Kooktips en toepassingen van stevia
Voor degenen die de overstap willen maken naar stevia, of al gebruik maken van deze handige zoetstof, volgen hier enkele praktische tips voor de keuken:
- Begin met een kleine hoeveelheid en bouw geleidelijk op tot de gewenste zoetheid. Vanwege de extreme zoetkracht van stevia heb je er niet veel van nodig.
- Bij het bakken of koken kan stevia vaak 1-op-1 worden vervangen voor suiker in recepten. Houd er wel rekening mee dat sommige bereidingen iets anders kunnen uitpakken qua textuur of kleur zonder suiker.
- Meng stevia eventueel met een ander zoetmiddel zoals erythritol voor een vollere, rondere smaak.
- Gebruik stevia niet alleen om te zoeten, maar ook om extra aroma toe te voegen aan desserts, koekjes, drankjes en meer.
Met een beetje creativiteit en experimenteren kan stevia op slimme manieren worden toegepast in de keuken, terwijl je tegelijkertijd geniet van de gezondheidsvoordelen van deze calorie-arme natuurlijke zoetstof.
De herkomst van stevia
De geschiedenis van stevia gaat honderden jaren terug naar de tijd van de Guarani-indianen in Paraguay. Deze inheemse bevolkingsgroep gebruikte de bladeren van de steviaplant al sinds de 16e eeuw als natuurlijke zoetstof en geneeskrachtige kruidendrank. In hun taal noemden ze de plant ‘Ka’a He’e’, wat zoete kruid betekent.
Het duurde echter tot de 20e eeuw voordat stevia de aandacht trok van wetenschappers en landbouwbedrijven buiten Zuid-Amerika. In de jaren ’30 isoleerden Zwitserse chemici voor het eerst de zoete steviolglycosiden uit de steviabladeren. Enkele decennia later begon Japan de commerciële teelt van de plant te ontwikkelen. Het werd in 1970 het eerste land waar stevia werd toegelaten als zoetstof in voedingsmiddelen.
De moderne opkomst van stevia
Aanvankelijk was de wereldwijde acceptatie van stevia als veilig zoetmiddel een langzaam proces, met vele voedselautoriteiten die aanvullend onderzoek eisten. Maar na jarenlange studies en strikte keuringen groeide de lijst van landen die stevia goedkeurden gestaag. Vandaag de dag is stevia beschikbaar in alle EU-lidstaten en meer dan 200 andere landen wereldwijd.
De toenemende populariteit van stevia komt mede door de stijgende vraag naar natuurlijke, plantaardige ingrediënten zonder chemische toevoegingen. Gecombineerd met de calorie-arme en bloedsuikervriendelijke eigenschappen van de zoetstof, hebben veel consumenten stevia omarmd als een gezonder zoet alternatief.
De commerciële stevia-industrie is tegenwoordig goed voor miljarden dollars per jaar en groeit nog steeds snel. Grote multinationals zoals Coca-Cola, Pepsi en Nestlé hebben volop ingezet op het gebruik van stevia in hun producten. Daarnaast wordt vloeibare stevia-extract in veel huishoudens gebruikt als vervanger voor tafelsuiker.
Hoe kweken en produceren we stevia?
Met de wereldwijde vraag naar stevia groeit ook de professionele teelt van de plant. Hoewel oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Amerika, wordt Stevia rebaudiana nu commercieel verbouwd in veel regio’s met een gematigd tot subtropisch klimaat, zoals delen van Azië, Noord-Amerika, Afrika en Australië.
De productie van stevia-extracten voor commercieel gebruik vereist een aantal gespecialiseerde processen:
- Kweken van steviagewassen met een hoog gehalte aan gewenste steviolglycosiden.
- Oogsten van de volgroeide steviabladeren op het juiste moment.
- Drogen van de bladeren om aanvullende fermentatie te voorkomen.
- Gebruik van waterige extractie om de zoete steviolglycosiden te isoleren.
- Verdere reiniging en concentratie van de stevia-extracten tot de gewenste kwaliteit.
Deze vloeibare of gedroogde extracten kunnen dan worden toegepast in een breed scala aan voedingsmiddelen, dranken, supplementen en andere consumentenproducten die stevia als zoetmiddel bevatten.
Is stevia de toekomst van zoetmakers?
Als we de recente trends en toenemende vraag naar stevia in ogenschouw nemen, lijkt er een grote kans te zijn dat deze natuurlijke zoetstof een steeds prominentere rol zal spelen in de voedings- en drankenindustrie. Meerdere factoren wijzen in die richting:
- Ten eerste heeft stevia overtuigende gezondheidsvoordelen ten opzichte van gewone suiker. Het heeft geen calorische waarde en nauwelijks effect op de bloedsuikerspiegel, wat het bijzonder geschikt maakt voor diabetici en mensen die worstelen met obesitas.
- Ten tweede is er een duidelijke consumentenvraag naar meer natuurlijke en plantaardige ingrediënten zonder kunstmatige additieven. Stevia past perfect in deze beweging naar schonere etiketten en duurzame voedingsmiddelen.
- Ten derde zetten voedingsbedrijven zwaar in op het ontwikkelen van nieuwe, verbeterde stevia-extracten. Innovaties als het verminderen van de bittere bijsmaak en het mengen van meerdere steviolglycosiden verbeteren de consumentervaring en brede inzetbaarheid van stevia als zoetstof.
Uiteraard zal stevia niet alle andere zoetstoffen volledig vervangen. Maar alle signalen wijzen erop dat deze natuurlijke zoetkracht een enorm potentieel heeft om de komende jaren een nog grotere en duurzame rol te spelen in de wereldwijde markt voor zoetstoffen.
Referenties en Studies
- Andrade, M. V. S. D., Lucho, S. R., Castro, R. D. D., & Ribeiro, P. R. (2023). Alternative for natural sweeteners: Improving the use of stevia as a source of steviol glycosides. Industrial Crops and Products, 117801. Gepubliceerd op 10 april 2023.
- Ashwell, M. (2015). Stevia, a naturally occurring zero calorie sweetener-A global perspective of safety studies to date. Journal of Pharmacological Sciences. Gepubliceerd op 25 maart 2017.
- Nguyen, T. T. H., Le, J., Lee, S. Y., Kim, S. W., & Kim, J. C. (2021). Stevia and its applications: from molecules to agriculture. Food Science and Biotechnology, 30(1), 1-12. Gepubliceerd op 19 januari 2021.
- de Sousa, S. G., & Soares, M. O. (2020). Stevia and its recent applications in the food industry. Food chemistry, 317, 126470. Gepubliceerd op 15 mei 2020.
- https://moniquevandervloed.nl/stevia-in-de-supermarkt-echt-zoveel-gezonder/
Veelgestelde vragen
Wat is gezonder stevia of suiker?
Veel mensen weten dat stevia een stuk gezonder is dan gewone suiker. Dit komt doordat de zoetstof vrijwel geen calorieën bevat en geen effect heeft op de bloedsuikerspiegel. Daarom kunnen mensen die een dieet volgen of diabetes hebben, de producten nuttigen waar de zoetstof in is verwerkt.
Is stevia gezond of ongezond?
Stevia is een zoetstof van natuurlijke oorsprong. Het is veilig, calorie-arm en gezond, maar wel duur en het heeft een bitter nasmaakje. Net als gewone suiker en aspartaam geldt ook voor stevia: gebruik het met mate.
Waarom geen stevia meer?
Er zijn onderzoeken geweest die negatieve effecten van stevia en steviolglycosiden op de gezondheid hebben gevonden: Het kan slecht zijn voor je darmen en darmbacteriën Omdat het een intensieve zoetstof is, kan het juist je trek in zoet aanwakkeren.
Hoewel stevia over het algemeen als veilig wordt beschouwd binnen de aanbevolen dagelijkse inname, roepen deze bevindingen vragen op over mogelijke nadelen bij overconsumptie op de langere termijn. Matiging blijft dus belangrijk, net als bij andere zoetmiddelen.
Wat zijn de bijwerkingen van stevia?
Onderzoek wijst op bijwerkingen als hoofdpijn, buikpijn, spierpijn, duizeligheid en aften die mogelijk zijn terug te voeren op de consumptie van stevia-extracten. Deze bijwerkingen lijken echter vooral voor te komen bij overconsumptie en extreem hoge doseringen.
Hoeveel stevia mag je per dag?
De aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) van steviolglycosiden (stevia) is vastgesteld op 4 mg per kg lichaamsgewicht per dag. Voor een persoon van 70 kg komt dat neer op maximaal 280 mg stevia per dag. Het is raadzaam om deze limiet niet substantieel te overschrijden om eventuele bijwerkingen te voorkomen.
Wat is het beste alternatief voor suiker?
Er is geen eenduidig ‘beste’ alternatief voor suiker, omdat elk zoetmiddel voor- en nadelen heeft. Stevia lijkt een van de gezondere opties te zijn vanwege de calorie-arme en bloedsuiker vriendelijke eigenschappen. Andere relatief veilige keuzes zijn eventueel erythritol, xylitol of kleinere hoeveelheden pure honing of ahornsiroop.
Uiteindelijk is matiging belangrijk, ongeacht welk zoetmiddel je kiest. Overconsumptie van eender welke zoetstof wordt afgeraden vanuit gezondheidsoverwegingen. De ideale aanpak is om de totale zoete inname te beperken waar mogelijk.
