Welkom in de verbazingwekkende wereld van ons gezichtsvermogen! Heb je je ooit afgevraagd hoe we de complexe details van de wereld om ons heen kunnen waarnemen? In dit artikel nemen we je mee op een ontdekkingsreis naar de werking van ons gezichtsvermogen, de rol van de hersenen en de intrigerende relatie tussen zien en bewustzijn.
Het belang van ons gezichtsvermogen
Ons gezichtsvermogen, oftewel ons vermogen om te zien, is ontzettend belangrijk voor ons. Zelfs als we verkouden zijn en onze reuk verliezen, kunnen we nog steeds functioneren. Maar als ons gezichtsvermogen wordt aangetast, zoals bij sneeuwblindheid, dan hebben we echt een probleem.
Ons brein besteedt namelijk een derde van zijn capaciteit aan het verwerken van visuele informatie. Dit betekent dat we, zonder dat we ons er bewust van zijn, de wereld om ons heen kunnen waarnemen in al zijn diepte, kleur, textuur en complexiteit. Al deze gedetailleerde informatie wordt verwerkt en aan ons gepresenteerd via ons gezichtsvermogen, dat een prachtige interface vormt.
Hoe het gezichtsvermogen in de hersenen werkt
Het gezichtsvermogen begint natuurlijk bij onze ogen. De oogzenuw, als een kabel van een camera, stuurt de visuele informatie naar een gebied in de hersenen dat de thalamus wordt genoemd. Vervolgens gaat deze informatie naar de achterkant van ons hoofd, waar we een bult kunnen voelen.
Dit gebied, de primaire visuele cortex genaamd, neemt ongeveer 35 procent van ons brein in beslag. Daarnaast zijn er nog veel andere delen van de hersenen die betrokken zijn bij verschillende aspecten van het zien, zoals het waarnemen van beweging, diepte, kleur, gezichten en objecten. We kunnen deze gebieden bestuderen door gebruik te maken van technieken zoals hersenbeeldvorming of micro-elektroden bij dieren.
Het bewuste en onbewuste aspect van het zien
Het zien is niet alleen een proces dat zich in onze ogen afspeelt. Kunstenaars hebben dit idee al in de 19e eeuw benadrukt. Onze ogen zijn weliswaar essentieel voor normaal zicht, maar de zenuwcellen in ons netvlies verschillen sterk van onze bewuste waarneming. We bewegen onze ogen voortdurend, ongeveer drie keer per seconde, maar we zijn ons meestal niet bewust van deze bewegingen.
Onze hersenen schakelen onze visuele waarneming ongeveer 50 milliseconden uit tijdens oogbewegingen om ons een continu beeld van de wereld te geven. Als we onze ogen zouden kunnen zien bewegen, zou het zeer storend zijn. Onze hersenen filteren deze beweging uit, zodat het lijkt alsof we voortdurend zien, zonder onderbrekingen.
Bewustzijn en activiteit in de hersenen
Zelfs binnen de cortex, het buitenste deel van onze hersenen, kunnen we ons afvragen welk deel verantwoordelijk is voor het bewustzijn en de elektrische activiteit die daarmee gepaard gaat. Volgens een hypothese die in 1995 werd geformuleerd door Francis Crick en anderen, vindt bewustzijn niet direct plaats in het primaire visuele corticale gebied, waar de oogzenuw eindigt.
Het lijkt eerder plaats te vinden in hogere corticale gebieden. Dit is interessant omdat het aangeeft dat elektrische activiteit in de cortex op zichzelf niet voldoende is om bewustzijn te genereren. Bewustzijn is iets specifiekers dan willekeurige elektrische activiteit in de hersenen. Wat we kunnen zien aan neurale activiteit die verband houdt met het zien, is dat een groot deel daarvan onderbewust plaatsvindt.
Slechts een klein deel van de neurale activiteit is rechtstreeks gerelateerd aan bewustzijn, omdat we maar heel weinig dingen tegelijkertijd bewust kunnen waarnemen.
De nieuwste inzichten in bewustzijn
Klinische gevallen bieden vaak waardevolle inzichten in het begrijpen van bewustzijn. Een voorbeeld is een patiënt die wordt beschreven in het boek “De man die zijn vrouw voor een hoed hield” van Oliver Sacks. Deze patiënt heeft een kleine beroerte gehad en lijdt nu aan prosopagnosie, ook wel gezichtsblindheid genoemd.
Hij kan nog steeds objecten, kleuren en beweging zien, maar hij kan deze niet samenvoegen tot het bewuste beeld van het gezicht van zijn vrouw. Hij herkent zijn vrouw bijvoorbeeld door haar stem of door een unieke moedervlek. Dit komt doordat de neuronen die verantwoordelijk zijn voor het bewuste waarnemen van gezichten beschadigd zijn.
Een ander bekend geval is een patiënt met akinetopsie, die het vermogen verliest om beweging waar te nemen. Ze ziet mensen als stilstaande objecten, zelfs als ze hun handen bewegen.
Dit laat opnieuw zien dat bewustzijn niet als geheel wordt ervaren, maar afhankelijk is van specifieke neurale circuits die verschillende aspecten van bewustzijn ondersteunen. Als die circuits beschadigd raken, gaan ook die specifieke aspecten van bewustzijn verloren.
Conclusie
In conclusie is ons gezichtsvermogen een buitengewoon complex proces dat plaatsvindt in onze ogen en in verschillende delen van de hersenen. Het speelt een essentiële rol in hoe we de wereld om ons heen waarnemen. Hoewel een aanzienlijk deel van de visuele verwerking onbewust plaatsvindt, is bewustzijn een specifiek aspect dat zich mogelijk op hogere corticale niveaus bevindt.
Klinische gevallen van gezichtsstoornissen hebben ons inzicht gegeven in de specifieke neurale circuits die verantwoordelijk zijn voor verschillende aspecten van bewustzijn. Het begrijpen van het gezichtsvermogen en bewustzijn draagt bij aan een dieper begrip van hoe onze hersenen werken en hoe we de wereld om ons heen ervaren.
Geraadpleegde bronnen:
- Christof Koch – How are Brains Conscious? – https://www.youtube.com/watch?v=4kQ3-Hgxg_0
Christof Koch is een neurowetenschapper die vooral bekend is om zijn werk aan de neurale grondslagen van het bewustzijn. Hij is de president en wetenschappelijk directeur van het Allen Institute of Brain Science in Seattle.
