Een nieuw rapport van het Internationale Centrum voor Rookstop (ICTC) en Action on Smoking and Health (ASH) benadrukt dat toegang tot hulp bij stoppen met roken een mensenrecht is.
Het rapport wijst op de dringende noodzaak voor overheden om krachtige tabakswetgeving en -strategieën in te voeren om de tabaksepidemie aan te pakken.
Momenteel veroorzaakt deze wereldwijd meer dan 8 miljoen doden per jaar. Volgens de WHO zal dit aantal oplopen tot 1 miljard doden deze eeuw als er geen drastische maatregelen worden genomen.
De onderzoekers zeggen dat overheden mensen goed moeten helpen bij het stoppen met roken. Dit is niet alleen belangrijk voor de gezondheid, maar ook een taak waar de overheid wettelijk aan gehouden is om voor de volksgezondheid te zorgen.
Het rapport beschouwt het gebrek aan rookstopbegeleiding als een schending van het recht op gezondheid.
Alvast 5 van de belangrijkste punten
- Overheden hebben te weinig gedaan om hulp te bieden aan mensen die willen stoppen met roken, ondanks de inspanningen om dit aan te moedigen.
- Investeren in rookstophulp is economisch voordelig, omdat het aanzienlijke zorgkosten kan besparen door tabaksgerelateerde ziekten te voorkomen.
- De tabaksindustrie richt zich opzettelijk op jongeren, waardoor ze vroeg verslaafd raken. De meeste volwassen rokers zijn als kind begonnen.
- Het rapport stelt voor om de grootschalige COVID-19-vaccinatiecampagnes ook te gebruiken om stoppen met roken aan te pakken.
- Wereldwijd sterven er jaarlijks meer dan 8 miljoen mensen door tabaksgebruik, wat enorme kosten met zich meebrengt voor de gezondheidszorg.
Verplichting Nederlandse overheid
Volgens het rapport hebben overheden, zoals de Nederlandse overheid, de verplichting om effectieve rookstophulp aan te bieden aan burgers. Dit wordt gezien als een ethische en juridische plicht die voortkomt uit het recht op gezondheidszorg.
Aangezien Nederland internationale mensenrechtenverdragen heeft ondertekend waarin dit recht wordt gegarandeerd, impliceert dit dat de Nederlandse overheid verplicht is om adequate rookstophulp te bieden, bijvoorbeeld in de vorm van professionele begeleiding en ondersteuningsprogramma’s die grotendeels worden vergoed.
Het niet nakomen van deze verplichting tot het faciliteren van toegang tot rookstophulp, zou gezien kunnen worden als een schending van de mensenrechten van Nederlandse burgers op dit gebied. Daarom is het aanbieden van effectieve rookstophulp geen vrijblijvende service, maar een must voor de Nederlandse overheid volgens deze redenering.
Gebrek aan rookstophulp
Hoewel er de laatste decennia veel aandacht is geweest voor rookpreventie door middel van campagnes, accijns- verhogingen en rookverboden, schieten overheden wereldwijd ernstig tekort in het bieden van adequate hulp aan de miljoenen verslaafde rokers die willen stoppen. Uit onderzoek blijkt dat goede begeleiding en ondersteuning cruciaal is voor een succesvolle en blijvende rookstop, vooral voor zware en langdurige rokers.
Veel rokers kampen met een zware nicotineverslaving en ervaren ontwenningsverschijnselen die een effectieve rookstop ernstig bemoeilijken. Professionele hulp in de vorm van coaching, nicotinevervangers en medicinale ondersteuning kan de ontwenningsverschijnselen verzachten en de slagingskans aanzienlijk verhogen. Deskundigen stellen dan ook dat stoppen zonder deze begeleiding voor veel rokers een bijzonder zware en vaak tevergeefse opgave is.
Economische voordelen
Het VN-Ontwikkelingsprogramma schat de wereldwijde economische kosten van tabaksgebruik, zoals zorgkosten en productiviteitsverlies, op maar liefst $1436 miljard per jaar. Investeren in rookstophulp is in vergelijking relatief goedkoop, maar kan op termijn die astronomische kosten aanzienlijk terugdringen door tabaksgerelateerde ziekten te voorkomen. De voordelen voor de volksgezondheid en economie zijn dus enorm.
Landen die geld investeren in evidence-based rookstopbegeleiding en preventie zullen deze initiële kosten op de langere termijn ruimschoots terugverdienen. Niet alleen door forse besparingen op de zorgkosten, maar ook door een gezondere en productievere beroepsbevolking en minder ziekteverzuim. Het is een typische “gezondheid loont” investering waar iedereen bij gebaat is.
Gericht op jongeren
De tabaksindustrie richt zich met haar slinkse marketing en reclame-uitingen bewust op jongeren, om ze op jonge leeftijd al vertrouwd en verslaafd te maken aan roken. Dit wangedrag verklaart waarom de meeste volwassen rokers hun rookcarrière begonnen als tiener. Eenmaal verslaafd is het bijzonder moeilijk om van de nicotineverslaving af te komen.
Dit onderstreept het enorme belang van preventie om jongeren weerbaar te maken tegen de verleidingen van de tabaksindustrie. Maar ook van adequate rookstophulp voor jonge rokers, voordat hun verslaving te diep geworteld raakt en blijvende schade aanricht. Investeren in zowel preventie als hulp voor jongeren is essentieel om de tabaksepidemie een halt toe te roepen.
Integreren met vaccinatiecampagnes
Een praktisch voorstel uit het rapport is om de grootschalige COVID-19-vaccinatiecampagnes ook aan te grijpen voor het aanbieden van rookstophulp. Nu miljoenen mensen toch al een zorgcontact hebben voor hun coronavaccinatie, kunnen zorgverleners deze unieke gelegenheid gebruiken om kort naar rookgedrag te vragen en waar nodig een eerste aanzet tot stoppen met roken te geven.
Simpelweg het gedrag in kaart brengen, informatiemateriaal aanbieden en doorverwijzen naar hulpprogramma’s kan al een groot verschil maken. Op deze manier worden laagdrempelige, kosteneffectieve preventie en hulp beschikbaar voor een groot deel van de bevolking dat normaliter misschien minder snel geneigd zou zijn om actief hulp te zoeken voor het stoppen met roken.
Verklarende woordenlijst
- Imperatief: Dwingende noodzaak of gebiedende eis
- Accijnzen: Indirecte belastingen op producten zoals tabak
- Preventie: Maatregelen om iets (hier: roken) te voorkomen
- Epidemie: Wijdverspreide uitbraak van een ziekte of ongezonde gewoonte
Wereldwijde tabaksepidemie
De tabaksepidemie heeft een enorme impact op de wereldwijde gezondheid en economie. Volgens schattingen sterven er momenteel meer dan 8 miljoen mensen per jaar aan de directe gevolgen van roken en blootstelling aan tweede- en derdehandsrook. Dit betekent dat tabaksgebruik verantwoordelijk is voor één op de tien sterfgevallen wereldwijd door allerlei rookgerelateerde aandoeningen zoals long- en hartaandoeningen, beroerte en diverse vormen van kanker.
De directe en indirecte zorgkosten die hieruit voortvloeien zijn astronomisch hoog en vormen een zware economische last voor zowel individuen als de gezondheidszorg en economieën van landen. Alleen al de productiviteitsverliezen door ziekte en vroegtijdige sterfte worden geschat op honderden miljarden dollars per jaar wereldwijd. Arme landen en kwetsbare bevolkingsgroepen worden hier het hardst door getroffen.
Als er geen drastische wereldwijde beleidsmaatregelen en preventieprogramma’s komen om de tabaksepidemie in te dammen, voorspelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat roken deze eeuw zal leiden tot maar liefst 1 miljard doden. Dit enorme aantal maakt tabaksgebruik de grootste vermijdbare gezondheidsramp aller tijden. Krachtig overheidsingrijpen is dus een kwestie van groot humanitair, economisch en ethisch belang.
Ethische en juridische plicht
Het rapport stelt dat het bieden van rookstophulp een ethische en juridische mensenrechtenplicht is voor overheden, als onderdeel van het recht op gezondheidszorg. Toegang tot deze hulp wordt beschouwd als een fundamenteel mensenrecht, net als toegang tot basisgezondheidszorg. Verschillende internationale verdragen, zoals het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, verplichten landen om dit recht te waarborgen en te faciliteren.
Nederland heeft deze en andere verdragen ondertekend en geratificeerd, waardoor het land juridisch gebonden is om adequate rookstophulp te bieden. Het niet nakomen van deze verplichting zou kunnen worden gezien als een schending van de mensenrechten van rokers. Daarom is het aanbieden van effectieve rookstopbegeleiding geen optionele service, maar een must voor de Nederlandse overheid.
Vergoede hulp in Nederland
In Nederland hebben rokers die willen stoppen toegang tot professionele hulp die grotendeels wordt vergoed door de zorgverzekering. Zorgverzekeraars zijn verplicht om deze evidence-based behandelingen aan te bieden tegen een bescheiden eigen bijdrage. Huisartsen kunnen rokers doorverwijzen naar speciaal opgeleide coaches die één-op-één begeleiding en groepstrainingen geven. Ook nicotinevervangende middelen als pleisters, kauwgom en spray’s worden deels vergoed.
De aangeboden hulp is veelzijdig en omvat onder meer stoppen-met-rokentrainingen, nicotinevervangende therapieën, voorlichtingsmateriaal en online coaching. Het doel is om rokers op verschillende manieren te ondersteunen en de best passende aanpak te vinden die de kans op een succesvolle rookstop maximaliseert.
Conclusie
Het rapport laat zien dat rookstophulp levens kan redden en miljardenbesparingen kan opleveren in de zorgkosten wereldwijd. Belangrijker nog is dat de overheid deze verplichting heeft vanuit mensenrechtenverdragen die het recht op gezondheid garanderen.
Stoppen met roken is een van de meest effectieve manieren om ernstige ziekten te voorkomen. Het bieden van adequate hulp moet een topprioriteit zijn voor de overheid om deze mondiale epidemie aan te pakken.
Geraadpleegde bronnen:
- Rapport ‘Cessation: The Right to Health’ van het Internationale Centrum voor Rookstop en Action on Smoking and Health
- Website International Centre for Tobacco Cessation (ICTC) met informatie over hun werk
- Webinars van Action on Smoking and Health over het bieden van rookstophulp
- Artikel en video’s van Thuisarts.nl over stoppen met roken
- Mensenrecht op gelijke toegang tot gezondheidszorg – Gezondheidskrant
Ook lezen:
Veelgestelde vragen
Hoe staat het met COPD, ook wel de rokerslong genoemd, na het stoppen met roken?
De longen gaan veel minder snel achteruit wanneer je stopt met roken vergeleken met doorgerookt blijven. Stoppen is dus erg belangrijk om verdere achteruitgang van COPD tegen te gaan.
Hoe lang duurt het voordat er geen sporen van de ingrediënten van sigaretten meer aantoonbaar zijn in de longen?
Nicotine en koolmonoxide verdwijnen al binnen enkele dagen uit je lichaam na het stoppen met roken. Andere schadelijke stoffen zoals teer kunnen echter langer achterblijven en plakken aan de longen.
Word ik dik als ik stop met roken?
Het is mogelijk om 2 tot 4 kilo aan te komen door een veranderende stofwisseling na het stoppen. Maar verder aankomen komt vaak door meer snoepen uit gewoonte. Dit valt te voorkomen met gezonde voeding en beweging.
Is wonen vlak bij de hoogovens slechter dan roken?
Milieuvervuiling heeft zeker een negatief effect op de gezondheid, maar roken is een persoonlijke keuze die tot veel directere en ernstigere gezondheidsschade leidt. Bestrijding van beide is belangrijk, maar stoppen met roken ligt volledig binnen je eigen controle.
Wat betekent de term ‘packyears’?
‘Packyears’ of ‘pakjesjaren’ is een term die artsen gebruiken om het risico op gezondheidsschade in te schatten. Het verwijst naar het aantal jaren dat iemand heeft gerookt, vermenigvuldigd met het gemiddeld aantal pakjes per dag.
